Wszystkie gatunki olszy mają brodawki korzeniowe, w których żyją bakterie promieniowce z rodzaju Actinomycetes, mające zdolność asymilowania wolnego (atmosferycznego) azotu. Dzięki temu poprawiają one jakość gleby (szczególnie olsza szara), w związku z czym często są uprawiane jako przedplon.
Zrzucające liście drzewa lub krzewy. Korzenie mają brodawki, które w symbiozie z bakteriami wiążą azot atmosferyczny do gleby. Liście naprzemianległe, pojedyncze. Blaszka liściowa jest piłkowana lub ząbkowana na brzegu, rzadko jest całobrzega.
Kwiaty promieniste, jednopłciowe, zebrane w zwisające kotki o cylindrycznym kształcie. Kwiaty męskie zbudowane się z licznych segmentów, z których każdy składa się z 3–5 przysadek i 3 pojedynczych kwiatów. Kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo lub w parach, zebrane w kwiatostany przypominające wiechy lub grona, rozwijają się w kątach pędów, mają kształt od jajowatego do stożkowatego, z licznymi łuskowatymi i zdrewniałymi przylistkami.
Owoce ściśnięte orzeszki, z błoniastymi lub papierzastymi skrzydełkami.